Η ανεξάρτητη βάδιση αποτελεί τη μεγαλύτερη έγνοια και ανησυχία των γονέων με παιδιά με εγκεφαλική παράλυση, με αποτέλεσμα η ανάπτυξη ή διατήρηση της ικάνοτητας βαδίσματος να καθίσταται κατά κανόνα το επίκεντρο της φυσικοθεραπείας και κατ’ επέκταση όλης της αποκατάστασης.

Τα κύρια προβλήματα των παιδιών με εγκεφαλική παράλυση, που εμποδίζουν την ανεξάρτητη βάδιση καθώς και την απόκτηση άλλων λειτουργικών δεξιοτήτων, είναι η μυϊκή αδυναμία και η απουσία κινητικού ελέγχου και λιγότερο η σπαστικότητα, σε συνδυασμό με τις δευτερογενείς προσαρμοστικές μεταβολές που συμβαίνουν σε νευρομυοσκελετικό επίπεδο (μυϊκές συγκάμψεις, οστικές παραμορφώσεις).

Μολονότι η τακτική της φυσικοθεραπείας για ενδυνάμωση των ασθενών με μυϊκή αδυναμία λόγω μυοσκελετικής κάκωσης είναι ξεκάθαρη και επιβεβλημένη, η εφαρμογή των θεραπευτικών ασκήσεων ενδυνάμωσης σε παιδιά που εμφανίζουν ελαττωμένη μυϊκή δύναμη ως άμεση ή έμμεση συνέπεια βλάβης του κεντρικού νευρικού συστήματος ήταν, από τη δεκαετία του 1950 μέχρι και τα τελευταία χρόνια, εξαιρετικά αμφισβητήσιμη και συνιστούσε απόλυτη αντένδειξη.

Ο βασικός λόγος πήγαζε από το επικρατέστερο για την εποχή μοντέλο παρέμβασης των νευροεξελικτικών προσεγγίσεων, ειδικά της κλασικής μεθόδου Bobath/NDT, που είχε υιοθετήσει την άποψη

«ποτέ ενδυνάμωση στη σπαστικότητα»

διότι κάτι τέτοιο θεωρούταν ότι θα οδηγούσε αποκλειστικά και μόνο στη επιδείνωση της σπαστικότητας και θα έκανε τα παιδιά πιο σφιχτά, αντιβαίνοντας κατά συνέπεια σε κάθε κινητική ικανότητα και ανεξαρτησία.

Τα τελευταία είκοσι και πλέον χρόνια η πρόοδος της τεχνολογίας στην καταγραφή της κίνησης και της μυϊκής δραστηριότητας προκάλεσε τη διερεύνηση της επίδρασης των προγράμματων μυϊκής ενδύναμωσης στη σπαστικότητα και στην εν γένει κινητική λειτουργία σε άτομα με εγκεφαλική παράλυση ή άλλα συναφείς βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος.

 

cp cycling

 

Τα ευρήματα των μελετών από Αμερικανούς και Καναδούς φυσικοθεραπευτές ανέτρεψαν τον ισχυρισμό ότι η σπαστικότητα επιδεινώνεται κατά την εκούσια ενεργητική προσπάθεια και μυϊκή ενδυνάμωση, ενσωματώνοντας τα προγράμματα προπόνησης δύναμης στα σύγχρονα πρωτόκολλα φυσικοθεραπείας για παιδιά με εγκεφαλική παράλυση ή άλλα νευρολογικά προβλήματα, ενώ συνάμα συνετέλεσαν στην αναθεώρηση και αναμόρφωση των θεωριών και των αρχών παρέμβασης της κλασικής μεθόδου Bobath/NDT.

Συγκεκριμένα οι έρευνες κατέδειξαν ότι οι

    ασκήσεις ενδυνάμωσης δεν αυξάνουν τη σπαστικότητα, αλλά φαίνεται να βελτιώνουν τη μυϊκή δύναμη, την ικανότητα και ταχύτητα της βάδισης, το καταρρέον βάδισμα και την κινητική δραστηριότητα των παιδιών με εγκεφαλική παράλυση.

Στην πραγματικότητα η προπόνηση δύναμης (ή διαφορετικά εκπαίδευση με αντίσταση) αναγνωρίζεται ξανά και επανεντάσσεται στα προγράμματα φυσικοθεραπείας της εγκεφαλικής παράλυσης, μέσα από την ανάπτυξη της φυσικοθεραπευτικής πρακτικής βασισμένης σε ενδείξεις (evidence-based practice), καθότι οι ασκήσεις ενδυνάμωσης αποτελούσαν τεχνική της παλαιότερης φυσικοθεραπευτικής αντιμετώπισης των παιδιών με εγκεφαλική παράλυση (κατά το πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα και προγενέστερα των προσεγγίσεων νευροδιευκόλυνσης), που είναι γνωστή ως προσέγγιση μυϊκής επανεκπαίδευσης (muscle reeducation) ή μέθοδος Phelps.

 

litegait treadmill

 

Τα φυσικοθεραπευτικά προγράμματα ενδυνάμωσης βασίζονται σε ασκήσεις δύναμης μέσα σε ένα πλαίσιο εκπαίδευσης συγκεκριμένων δραστηριοτήτων (π.χ. βαθύ κάθισμα, έγερση και επαναφορά στην καθιστή θέση, ανάβαση/κατάβαση σκάλας–κεκλιμένου εδάφους, σκαρφάλωμα, ποδηλασία, κολύμβηση, ιππασία, κ.λπ.), αξιοποιώντας το σωματικό βάρος του ίδιου του παιδιού και χρησιμοποιώντας διαφόρα μέσα, όπως επιπρόσθετο φορτίο (π.χ. βαράκια, ελαστικούς ιμάντες, μπάλες με βάρος), νερό (υδροθεραπεία σε θεραπευτική πισίνα, υδροδιάδρομο), άλογο (ιπποθεραπεία), παιχνιδοκονσόλες (όπως Nintendo Wii™) και μηχανικές συσκευές (ηλεκτρικός διάδρομος, στατικό και μη ποδήλατο, σύστημα LiteGait®, ρομποτική συσκευή LOKOMAT® κ.λπ.).

Συμπερασματικά, η μυϊκή ενδυνάμωση από καταστροφική διαδικασία για παιδιά με εγκεφαλική παράλυση και άλλες σχετικές νευρολογικές διαταραχές, κατέληξε να αποτελεί κλειδί για την ανάπτυξη λειτουργικών δραστηριοτήτων και την απόκτηση της μέγιστης δυνατής ανεξαρτησίας.

 

Σκουτέλης Χ. Βασίλειος
Φυσικοθεραπευτής MSc, Εργ. Συνεργάτης ΤΕΙ Αθήνας

http://www.bioanadrasis.com